Oszustwo w języku potocznym to świadome wprowadzenie kogoś w błąd lub wyzyskanie czyjegoś błędu dla własnej korzyści. W ujęciu prawnym, pojęcie to odnosi się do przestępstwa z art. 286 § 1 Kodeksu karnego.
Przepis ten stanowi, że:
„Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
Kiedy oszustwo jest ścigane?
Przestępstwo to jest ścigane z urzędu, z wyjątkiem oszustwa popełnionego na szkodę osoby najbliższej – wtedy ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 286 § 3 Kodeksu karnego).
Rodzaje oszustw
Ponadto, przepisy prawa przewidują również odrębne podstawy odpowiedzialności karnej za:
- Oszustwo komputerowe (art. 287 § 1 Kodeksu karnego)
- Oszustwo kredytowe (art. 297 § 1 Kodeksu karnego)
- Oszustwo ubezpieczeniowe (art. 298 § 1 Kodeksu karnego)
Odpowiedzialność karna za oszustwo
Odpowiedzialność karną za oszustwo (286 § 1 Kodeksu karnego) ponosi osoba, której działanie:
- Podejmowane jest w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
- Polega na wprowadzeniu innej osoby w błąd albo wyzyskaniu jej błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania
- Skutkuje doprowadzeniem tej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem
Brak osiągnięcia przez sprawcę zamierzonego skutku, nie oznacza jednak jego bezkarności. Sytuacja taka może mieć miejsce na przykład, gdy ofiara przestępstwa zorientuje się w porę (jeszcze przed przekazaniem przestępcy pieniędzy), jaki jest rzeczywisty cel działania sprawcy. Przestępca będzie odpowiadał wtedy za usiłowanie oszustwa. Zagrożenie karą będzie zaś takie samo, jak w przypadku udanej próby oszustwa.
Usiłowanie oszustwa
Usiłowanie oszustwa również ścigane jest z urzędu. W każdym przypadku, nawet jeśli przestępcy nie udało się uzyskać pieniędzy, zgłoszenie oszustwa organom ścigania może przyczynić się do ujęcia sprawcy i uchronić przed utratą środków inne osoby. Ważne, w szczególności w przypadku cyberprzestępstwa, aby zawsze zabezpieczyć dowody przestępstwa w celu przekazania ich Policji – zwiększa to szansę na ustalenie tożsamości przestępcy i postawienie mu zarzutów.
Metody działania przestępców
Do metod działania przestępców, które zazwyczaj wyczerpują znamiona oszustwa, można zaliczyć:
- Phishing
- Oszustwa związane z fałszywymi ofertami w sklepach internetowych (o. „na kupującego” oraz o. „na sprzedającego”)
- Inne oszustwa z wykorzystaniem socjotechniki i manipulacji jak o. „na policjanta”, o „na wnuczka”, czy o. „nigeryjskie”
- Fałszywe inwestycje lub fałszywe giełdy kryptowalut
Czym oszustwo różni się od innych rodzajów kradzieży?
Tym, co odróżnia oszustwo od innych rodzajów kradzieży (kradzieży, defraudacji itp.) jest fakt, że ofiara dobrowolnie przekazuje oszustowi swoje mienie lub prawo do niego. Przestępca wykorzystuje dwa sposoby popełnienia przestępstwa: oszustwo i naruszenie zaufania, zarówno osobno, jak i łącznie.
Najpopularniejsze oszustwa
Oszustwo wobec osób starszych
W oszustwie sprawca wprowadza ofiarę w błąd, by skłonić ją do przekazania mienia. Typowym przykładem oszukańczego działania jest sytuacja, w której oszust zdobywa zaufanie osoby starszej, obiecując jej opiekę i pełne utrzymanie w zamian za przeniesienie własności nieruchomości (mieszkania lub domu). Po osiągnięciu swoich celów nie wywiązuje się z wcześniej ustalonych zobowiązań. Przykładem oszustwa jest również sprzedaż leków alternatywnych po bardzo wysokich cenach, wprowadzając w błąd, że leki te pomogą wyleczyć ciężkie choroby, wiedząc, że te środki nie mają nic wspólnego z medycyną.
Oszustwa internetowe
Oszustwa internetowe to powszechna forma oszustwa. Oszuści umieszczają w sieci fałszywe informacje, programy komputerowe i za pomocą bankowości elektronicznej oferują zainwestowanie pieniędzy w nieistniejące projekty „lotnicze”. W przypadku kryptowalut przedsiębiorczy oszuści opracowali nowe schematy wzbogacania się, wykorzystując ludzką słabość do szybkiego wzbogacenia się. Najbardziej znane kryptowaluty – Bitcoin, Ethereum, Litecoin – powstają w procesie wydobycia. Wykorzystując moc obliczeniową komputera dochodzi do rozwiązywania złożonych problemów matematycznych, co skutkuje generowaniem monet. Użytkownicy mogą również kupować walutę od brokerów, a następnie przechowywać ją i wydawać za pomocą portfeli kryptowalutowych. Brak edukacji na temat technologii „Blockchain” w Internecie pozwala oszustom wykorzystywać fikcyjne schematy do własnego wzbogacenia się.
Oszuści za pośrednictwem wiadomości SMS dystrybuują linki do „fałszywych” stron internetowych, na których użytkownik może zostać poproszony o podanie danych lub pobranie „złośliwego” oprogramowania. Aby jak najbardziej uwiarygodnić swoje działania, podszywają się pod banki lub instytucje, informując o pojawieniu się nagłych problemów, np. technicznych, lub konieczności szybkiej reakcji. Często podszywają się także pod firmy kurierskie.
Szczególnie zainteresowanych tym tematem odsyłam do strony: KNF o cyberoszustwach inwestycyjnych
Jak uchronić się przed oszustwami?
W zmaganiach z wyzwaniem, jak uchronić się przed oszustami i odzyskać utracony majątek, ogromne znaczenie mają takie kwestie, jak prawidłowe sporządzenie umowy i przestrzeganie terminów dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. W tym zakresie skorzystanie w odpowiednim czasie z profesjonalnej pomocy prawnej pozwala uniknąć wielu problemów związanych z faktami oszustwa.
Potrzebujesz pomocy?
Niniejsza publikacja z pewnością nie obejmuje pełnego spektrum zagadnień, jakie pojawiają się przy ochronie praw osób poszkodowanych w wyniku oszustwa. Jeśli potrzebujesz dodatkowych uwag lub pomocy adwokata w sprawie o oszustwo, zawsze możesz skontaktować się z naszą kancelarią prawną.
